Türkiye'nin teknoloji sektörüne yönelik yatırımları, 2024'ün ilk çeyreğinde son beş yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın açıkladığı verilere göre, yılın ilk üç ayında teknoloji alanında toplam 4,7 milyar dolarlık yatırım gerçekleşti. Bu rakam, geçen yılın aynı dönemine göre %42'lik bir artışı ifade ediyor. Peki bu gelişme, Türkiye ekonomisi ve teknoloji ekosistemi için ne anlama geliyor?
Teknoloji Yatırımlarındaki Artışın Nedenleri
Teknoloji yatırımlarındaki bu dikkat çekici artışın arkasında birçok faktör bulunuyor. Öncelikle, hükümetin "Dijital Türkiye" vizyonu kapsamında sağladığı teşvikler ve vergi avantajları, yatırımcıları bu alana yönlendiren önemli bir etken olarak öne çıkıyor. Özellikle AR-GE merkezlerine sağlanan destekler, kurumlar vergisi indirimleri ve sosyal güvenlik primi teşvikleri, şirketlerin teknoloji yatırımlarını artırmasında etkili oldu.
İkinci önemli faktör, küresel teknoloji şirketlerinin Türkiye'ye olan ilgisinin artması. Son bir yılda Microsoft, Amazon Web Services, Oracle ve Huawei gibi küresel devler, Türkiye'deki varlıklarını güçlendirmek için önemli yatırım kararları aldı. Özellikle veri merkezi yatırımları ve bulut hizmetleri alanında dikkat çekici gelişmeler yaşandı.
Startup Ekosistemindeki Canlanma
Teknoloji yatırımlarındaki artışın en çarpıcı yansımalarından biri, Türk startup ekosisteminde görüldü. 2024'ün ilk çeyreğinde, Türk startupları toplam 320 milyon dolar risk sermayesi yatırımı aldı. Bu rakam, 2023'ün aynı dönemine göre %85'lik bir artışı ifade ediyor.
Özellikle fintech, e-ticaret, oyun ve yapay zeka alanlarında faaliyet gösteren startuplar, yatırımcıların ilgi odağı haline geldi. Son dönemde milyar dolar değerlemeye ulaşan Türk "unicorn" şirketlerinin sayısının artması, ekosistemin olgunlaştığının ve küresel rekabet gücünün yükseldiğinin bir göstergesi olarak değerlendiriliyor.
"Türkiye'nin genç ve dinamik nüfusu, güçlü mühendislik altyapısı ve stratejik konumu, teknoloji yatırımları için ideal bir ortam sunuyor. Önümüzdeki dönemde bu avantajları daha iyi değerlendirerek, küresel teknoloji liginde üst sıralara tırmanabiliriz." - Prof. Dr. Osman Coşkun, Teknoloji Politikaları Uzmanı
Teknoloji Üslerinin Gelişimi
Bakanlık verilerine göre, Türkiye genelinde faaliyet gösteren teknoloji geliştirme bölgelerinin (teknopark) sayısı 94'e ulaştı. Bu teknoloji üslerinde, 8.300'den fazla şirket faaliyet gösteriyor ve 85 bini aşkın nitelikli personel istihdam ediliyor. Teknoparkların 2023 yılındaki ihracatı 9,7 milyar dolar olarak gerçekleşti ve 2024'te bu rakamın 12 milyar doları aşması bekleniyor.
Özellikle İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli ve Konya'daki teknoparklar, hem startup'lar hem de köklü teknoloji şirketleri için önemli inovasyon merkezleri haline geldi. Üniversite-sanayi işbirliğinin en somut örneklerini sunan bu bölgeler, Türkiye'nin teknoloji üretme kapasitesini artırmada kritik rol oynuyor.
Yerli Teknoloji Hamlesi
Teknoloji yatırımlarındaki artışın bir diğer boyutu da, yerli teknoloji hamlesinin hız kazanması. Savunma sanayii başta olmak üzere, yazılım, donanım ve telekomünikasyon alanlarında yerli ve milli teknolojilerin geliştirilmesine yönelik yatırımlar dikkat çekiyor.
TUSAŞ, ASELSAN, HAVELSAN ve BAYKAR gibi savunma teknolojileri alanında faaliyet gösteren şirketlerin AR-GE yatırımları, son beş yılda üç katına çıktı. Bu şirketlerin geliştirdiği yerli ürünler, hem Türkiye'nin dışa bağımlılığını azaltıyor hem de önemli bir ihracat kalemi oluşturuyor.
Dijital Dönüşüm ve Yapay Zeka Yatırımları
Teknoloji yatırımlarındaki artışın önemli bir kısmını, şirketlerin dijital dönüşüm projeleri ve yapay zeka uygulamaları oluşturuyor. Pandemi sonrası hızlanan dijitalleşme süreci, şirketlerin teknoloji altyapısına daha fazla yatırım yapmasına yol açtı.
Özellikle büyük veri analizi, bulut bilişim, nesnelerin interneti ve yapay zeka alanlarında yapılan yatırımlar, şirketlerin operasyonel verimliliğini artırırken, yeni iş modelleri geliştirmelerine de olanak sağlıyor. Bankacılık, perakende, sağlık ve üretim sektörlerinde dijital dönüşüm projeleri hız kazanırken, bu alanlardaki teknoloji harcamaları da ciddi oranda artış gösteriyor.
Beyin Göçünün Tersine Çevrilmesi
Teknoloji yatırımlarındaki artışın olumlu etkilerinden biri de, "beyin göçü" olarak bilinen nitelikli işgücü kaybının yavaşlamaya başlaması. Son yıllarda yurtdışına giden yazılım mühendisleri ve teknoloji uzmanlarının bir kısmı, Türkiye'deki gelişen ekosistem ve artan fırsatlar nedeniyle geri dönmeye başladı.
Ayrıca, "tersine beyin göçü" programları kapsamında, yurtdışında eğitim almış veya çalışmış Türk uzmanların ülkeye dönüşünü teşvik eden özel programlar da olumlu sonuçlar veriyor. Bu gelişme, Türkiye'nin teknoloji alanında ihtiyaç duyduğu nitelikli insan kaynağını güçlendirmesi açısından büyük önem taşıyor.
Zorluklar ve Riskler
Teknoloji yatırımlarındaki bu olumlu tabloya rağmen, bazı zorluklar ve riskler de göz ardı edilmemeli. Öncelikle, nitelikli işgücü açığı halen önemli bir sorun olarak varlığını sürdürüyor. Üniversitelerin mühendislik ve bilgisayar bilimleri bölümlerinin mezun sayısı artsa da, sektörün ihtiyaç duyduğu spesifik uzmanlık alanlarında yeterli işgücü bulunmuyor.
İkinci önemli zorluk, küresel ekonomik belirsizlikler ve döviz kurlarındaki dalgalanmaların yatırım ortamı üzerindeki olumsuz etkileri. Özellikle ithal teknoloji ürünlerine bağımlılık, kur artışları nedeniyle maliyetleri yükseltebiliyor ve yatırım planlarını etkileyebiliyor.
Geleceğe Yönelik Beklentiler
Uzmanlar, önümüzdeki dönemde teknoloji yatırımlarındaki artış trendinin devam edeceğini öngörüyor. Özellikle 5G teknolojisinin yaygınlaşması, yapay zekanın daha fazla sektöre entegre olması ve yeşil teknolojilere yönelik yatırımların artması bekleniyor.
Türkiye'nin 2023-2028 Ulusal Teknoloji Stratejisi kapsamında belirlenen hedefler doğrultusunda, teknoloji yatırımlarının GSYH içindeki payının %4'e çıkarılması planlanıyor. Bu hedefe ulaşılması durumunda, Türkiye'nin küresel inovasyon endekslerinde daha üst sıralara yükselmesi mümkün olabilir.
Sonuç ve Değerlendirme
Teknoloji yatırımlarındaki rekor artış, Türkiye ekonomisinin daha yüksek katma değerli bir yapıya dönüşmesi ve küresel rekabet gücünün artması açısından önemli bir fırsat sunuyor. Özellikle genç nüfusun teknoloji alanında istihdam edilmesi, hem işsizlik sorununa çözüm olabilir hem de ekonomik büyümeye katkı sağlayabilir.
Ancak bu fırsatın etkili bir şekilde değerlendirilmesi, uzun vadeli ve tutarlı teknoloji politikalarının uygulanmasına, eğitim sisteminin sektörün ihtiyaçlarına göre şekillendirilmesine ve inovasyon ekosisteminin güçlendirilmesine bağlı olacak. Önümüzdeki dönemde, Türkiye'nin teknoloji ligindeki yerini belirleyecek olan, bu alanlarda atılacak adımların niteliği ve etkinliği olacak.
